Dışişleri Bakanı Hakan Fidan içinden geçilen İsrail-Filistin çatışması sürecinde İslam dünyasının artık kınama bildirilerini bir kenara bırakarak, sorumluluk üstlenmesi gerektiğini vurguluyor. Cuma akşamı TRT’de katıldığı programda da Fidan, İslam ülkelerinin içinde bulunduğu durumu bir “çaresizlik sarmalı” olarak tanımlayarak, “Biz İslam dünyasının gerekli diplomatik platformları kullanması durumunda insanlığı da bu sarmaldan çıkartıcı bir uyarıcı vazifesi oynayabileceğine inanıyoruz” tabirini kullandı.
Dolayısıyla ortada İslam dünyasının vermesi gereken bir imtihan da var.
İsmail Numan Telci
Normalleşme caydırıcılığı zayıflatıyor
Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi (ORSAM) Lider Yardımcısı Doç. Dr. İsmail Numan Telci’ye bunu sordum. Kuruluş hedeflerinin başında Filistin’deki işgalin durdurulması bulunan İslam İşbirliği Teşkilatı’nın (İİT) faal tahliller üretebilme noktasında en stratejik ehemmiyetteki örgütlerden birisi olduğunu söyleyen Telci kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Yıllar içerisinde İslam dünyası ülkeleri ortasındaki iş birliğini artırma emeli öne çıkan İİT için Filistin sıkıntısı başka gündemlerden birisi olarak kaldı. Bunda İİT’nin başat aktörlerinin pasif tavırları, kendi ortalarındaki meseleleri ve global aktörlerle alakalarının boyutu üzere ögeler da tesirli oldu. Hasebiyle İİT, kınama dışında rastgele bir yaptırım gücü olmayan bir memleketler arası örgütün ötesine geçemedi. 7 Ekim sonrasında İsrail’in Gazze’ye hücumları karşısında inanılmaz toplanan İİT tekrar kınamanın ötesinde rastgele bir adım atamadı. Evvelki toplantılardan farklı olarak bu sefer daha fazla Arap ülkesinin İsrail ile olağanlaşmış olması İİT’nin İsrail karşısındaki muhtemel caydırıcı tesirini daha da zayıflatıyor.
Türkiye de bu ortamda en avantajlı bölgesel aktörlerden biri ve eşit paydaşlık çerçevesinde İİT başta olmak üzere ikili ilgileriyle bu çatışmaya kalıcı bir tahlil aramak için gayret sarf ediyor. Bu kapasite bölge ülkeleri nezdindeki tarihî art planı, günümüzde sürdürdüğü insani ve teşebbüsçü dış siyaset yaklaşımının sunduğu barışçıl aktör profili ve çatışmanın ortaya çıkmasından bu yana yürüttüğü ağır diplomasidir. Türkiye bu süreçte Mısır ile birlikte İİT üyeleri ortasındaki en faal aktörler olarak görülüyor.”
Mısır’ın krizdeki pozisyonu
Cumartesi günü Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah El Sisi’nin mesken sahipliğinde 35 ülke ve 4 örgüt temsilcisinin iştirakiyle bir Barış Tepesi düzenlendi. Mısır konusundaki uzmanlığı ile tanınan Doç. Dr. Telci’ye daha önceki çatışmalarda üstlendiği arabuluculuk rolü kadar bir defa daha sonu mülteci baskısı altında olan ve insani yardımları ulaştırmaya çalışan Mısır’ın son krizdeki durumunu nasıl değerlendirdiğini de sordum. Telci şunları söyledi:
“Mısır İsrail ile 1978 yılında imzalanan Camp David mukavelesinden bu yana Tel Aviv idaresiyle bağlantılarını olağanlaştırdı ve İsrail-Filistin çatışmasında uzun müddettir arabulucu olarak misyon aldı. Ayrıyeten Gazze’yle hududa sahip olması ve tarihi süreçte Filistinlilerin Ürdün’e göç etmesi nedeniyle telaşa sahip. Hakikaten Mısır, Gazze’den kendisine yönelik bir göç hareketi ihtimalinden rahatsızlık duyuyor. Ekonomik olarak sıkıntı periyottan geçen Mısır, böylesi bir göçün ekonomik manada daha zorlayıcı durumlar ortaya çıkarabileceğini düşünüyor. Hasebiyle Mısır için Gazze’deki çatışmaların sona ermesi ve burada istikrarın sağlanması hayati kıymette.
Öte yandan İsrail ile koordineli bir dış siyaset çizgisindeki Mısır’ın Gazze sorununda İsrail ve ABD’nin telaşlarını de göz gerisi etmesi sıkıntı. Gerçekten Sisi idaresinin en büyük destekçileri ortasındaki bu ülkeler, Kahire’nin İsrail’i güç durumda bırakacak adımlar atmasından rahatsız olabilirler. Bu nedenle Mısır’ın bir taraftan iç kamuoyundan yükselebilecek yansıları engelleyecek bir taraftan da İsrail ve ABD’nin muhtemel sırt dönmesini engelleyecek bir Filistin siyaseti izlemesi gerekiyor. Bu nedenle Mısır kriz boyunca faal bir diplomasi sergileyerek sorunun en kısa müddette tahlili için efor sarf ediyor.”
‘Kayda paha ilerleme görülebilir’
7 Ekim’den bu yana Türkiye’nin yürüttüğü çok taraflı diplomasi trafiğinde, Mısır başka bir yer tutuyor. Bakan Fidan ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın mevkidaşları ile görüşme sıklığı arttı. Sanki kriz iki ülke ortasındaki bağlantıların olağanlaşma uğraşını hızlandırıcı bir tesir de yapabilir mi? Telci bu soruma da şu karşılığı verdi:
“Gazze’deki durum Türkiye’nin Mısır’la olağanlaşma sürecini de tesirler nitelikte. İki ülkenin etkin diplomasi sergilemesi ve uyum içerisinde hareket etmesi, Ankara ile Kahire ortasında uzun vakittir görülmeyen bir dış siyaset uzlaşısını ortaya koyuyor. Bu durumun izleyen süreçte de devam etmesi ile münasebetlerde kayda kıymet ilerleme görülebilir. Bu noktada Filistin konusundaki ortak görüşün yanı sıra Ankara’nın siyasi, ekonomik ve güvenlik çıkarları bağlamında, Kahire ile güvenlik odaklı iş birliği bahisleri gündeme gelebilir. Bu bahiste ABD ve İsrail’e bağımlı olan Mısır, Türkiye ile bu anlamda bir iş birliği içerisine girerek durumunu güçlendirmek isteyebilir. Türkiye ile Mısır ortasındaki olağanlaşma sürecinde son dönüm noktası iki başkanın Ankara ya da Kahire’de yapacakları temasla aşılacaktır. Kelam konusu görüşmenin yakın bir periyotta gerçekleşmesi bekleniyor.”
